Rozstanie rodziców to zawsze trudny moment, a jedną z najważniejszych kwestii do uregulowania staje się opieka nad dzieckiem. Coraz częściej w polskim systemie prawnym dyskutowanym i stosowanym rozwiązaniem jest opieka naprzemienna. Ta forma opieki zakłada nowy sposób sprawowania opieki nad dzieckiem. Kwestia opieki nad dzieckiem jest tu kluczowa, a rozwiązaniem może być właśnie piecza naprzemienna.

Co dokładnie oznacza ten termin, jakie są jego ramy prawne w 2025 roku, jakie niesie korzyści, a jakie stawia wyzwania? Ten artykuł przybliży Państwu kluczowe aspekty tego modelu opieki. Rozwiązanie to dotyczy wspólnego sprawowania opieki naprzemiennej.

Opieka naprzemienna to forma sprawowania opieki, która wymaga zrozumienia. Wielu rodziców zastanawia się, czy opieka naprzemienna jest dla nich. Ten sposób opieki zyskuje na popularności, a głównym celem są potrzeby dziecka i jego dobro.

Warto wiedzieć, że opieka naprzemienna to nie tylko moda, ale realne rozwiązanie. Zastanówmy się, na czym polega opieka naprzemienna i jakie ma wady i zalety.

Czym jest opieka naprzemienna?

Opieka naprzemienna polega na tym, że sprawowania opieki nad dzieckiem podejmują się oboje rodzice w podobnym wymiarze czasowym. Istotą opieki naprzemiennej jest to, że rodzice dzielą się obowiązkami.

Opieka naprzemienna (też czasem nosi nazwę pieczy naprzemiennej lub inaczej jest opieką współdzieloną) to model, w którym dziecko spędza porównywalną ilość czasu z każdym z rodziców, dziecko mieszka na zmianę w ich domach. Oznacza to, że dziecko przebywa w powtarzających się okresach u każdego z nich, a rodzice dziecka dzielą się obowiązkami. Taki sposób sprawowania pieczy nad dzieckiem wymaga dobrego planu.

Może to oznaczać system tygodniowy (tydzień u mamy, tydzień u taty, gdzie z ojcem pierwszy tydzień, a z matką trzeci), dwutygodniowy lub inny, elastycznie dostosowany do potrzeb rodziny harmonogram. Te okresy opieki naprzemiennej powinny być jasno zdefiniowane. Ustalenie, jak mają wyglądać okresy opieki naprzemiennej, to zadanie dla rodziców lub sądu.

W ramach opieki naprzemiennej dziecko spędza z ojcem czas i z matką czas w sposób uregulowany. Ta forma sprawowania opieki nad małoletnimi dziećmi wymaga jednak ogromnego zaangażowania pomiędzy rodzicami.

Kluczowe jest to, że oboje rodzice w równym stopniu lub zbliżonym stopniu dzielą się codziennymi obowiązkami wychowawczymi, kosztami utrzymania dziecka i podejmowaniem decyzji w jego sprawach.

To forma opieki wymagająca dobrej współpracy pomiędzy rodzicami. Jest to odmienny model od tradycyjnego, gdzie dziecko przebywa na stale u jednego z rodziców, a drugiego rodzica widuje w ramach ustalonych kontaktów (np. weekendowe). Model ten zakłada realny podział obowiązków w zakresie sprawowania pieczy.Taka forma opieki nad dzieckiem jest coraz częstsza.

Ramy prawne opieki naprzemiennej w Polsce

Choć w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (KRO) pojęcie opieki naprzemiennej pojawia się głównie w orzecznictwie, jej ustanowienie jest możliwe w ramach ogólnych przepisów regulujących władzę rodzicielską i sposób kontaktów z dzieckiem (m.in. w oparciu o art. 58 KRO przy rozwodzie). Samo pojęcie opieki naprzemiennej pojawia się także w ustawach o świadczeniach. Nawet rzecznik praw obywatelskich wielokrotnie podkreślał znaczenie równego udziału rodziców w wychowaniu.

Warto podkreślić, że sądy coraz częściej ją stosują, mimo że wprost w kodeksie rodzinnym nie ma definicji.

Opieka naprzemienna nad dzieckiem – Najważniejsze zasady i trendy prawne (2025):

Warunek pełnej władzy rodzicielskiej: Ustanowienia opieki naprzemiennej można żądać tylko wtedy, gdy oboje rodzice posiadają pełną władzę rodzicielską. Sąd prawa nie orzeknie jej, jeśli nastąpiło ograniczenie władzy rodzicielskiej u jednego z rodziców lub jeśli został ich pozbawiony. Wykonywania władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców jest tu fundamentem. Pełnia władzy rodzicielskiej to warunek konieczny.
Dobro dziecka jako priorytet: Niezależnie od preferencji rodziców, sąd zawsze kieruje się nadrzędną zasadą, jaką jest jego dobro. Sąd musi wziąć pod uwagę dobro dziecka. Oceni, czy piecza naprzemienna w konkretnej sytuacji będzie służyć jego stabilności, czy zapewnia odpowiedni rozwój dziecka i nie pomija żadnych potrzeb dziecka. Kwestia opieki nad dzieckiem musi być rozstrzygnięta w najlepszym interesie małoletniego.
Rosnąca preferencja sądów: Obserwujemy trend, w którym sądy coraz częściej i chętniej rozważają opiekę naprzemienną jako preferowany model, o ile jest on zgodny z dobrem dziecka i oboje rodzice są w stanie zapewnić mu odpowiednie warunki. Nowelizacje przepisów (w tym te omawiane w kontekście 2025 roku) często mają na celu promowanie tego rozwiązania jako służącego utrzymaniu silnych więzi dziecka z każdym z rodziców. Celem są też złagodzenia sytuacji konfliktowych.
Zdolność rodziców do współpracy: To jest absolutnie szczególnie ważne. Umiejętności współpracy są kluczowe. Sądy badają, czy zdolność rodziców do porozumienia jest wystarczająca. Poważne konflikty pomiędzy rodzicami mogą negatywnie wpływać na samopoczucie dziecka i są głównym przeciwwskazaniem do ustanowienia opieki naprzemiennej.
Porozumienie rodzicielskie: Najlepszym fundamentem dla opieki naprzemiennej jest zgodne porozumienie rodziców. Mogą oni wspólnie przygotować i przedstawić sądowi plan wychowawczy, szczegółowo określający zasady sprawowania opieki (harmonogram, podział kosztów, decyzje dotyczące edukacji, zdrowia itp.). Ustalenie opieki naprzemiennej na podstawie takiego planu jest najkorzystniejsze. Sąd zatwierdzi takie porozumienie, jeśli uzna je za zgodne z dobrem dziecka.
Mediacja: W sytuacjach konfliktowych lub gdy rodzicom trudno samodzielnie wypracować porozumienie, sądy mogą (a w świetle niektórych nowelizacji, np. w ramach rodzinnego postępowania informacyjnego, wręcz powinny) kierować strony na mediacje rodzinne.

Korzyści wynikające z opieki naprzemiennej

Silne więzi z obojgiem rodziców: Dziecko utrzymuje regularny, codzienny stały kontakt z mamą i tatą, mieszkając z każdym z rodziców w określonym czasie, co jest kluczowe dla jego rozwoju emocjonalnego i zapewnia poczucie bezpieczeństwa dziecka. Dziecko ma kontakt z obiema stronami rodziny. To jest najlepszym rozwiązaniem dla budowania relacji. Ma to pozytywny wpływ na dziecko, ma większą korzyść dla jego lepszego rozwoju i zapobiega poczuciu alienacji rodzicielskiej.

Aktywne uczestnictwo obojga rodziców: Model ten, czyli opieka naprzemienna, zapobiega syndromowi „rodzica weekendowego”. Kluczowe jest tu zaangażowanie obojga rodziców do wychowania dziecka. Nie ma tu mowy o opiece sprawowanej tylko przez jednego rodzica. W sprawowaniu pieczy uczestniczą oboje rodziców np. po kilka dni w tygodniu każdy.

Lepsza adaptacja dziecka: Dzieci wychowywane w tym systemie często łatwiej radzą sobie ze skutkami rozstania rodziców, czując się równie ważne dla każdego z nich. To jedna z głównych zalet opieki naprzemiennej.

Podział odpowiedzialności: Obowiązki wychowawcze i finansowe rozkładają się bardziej równomiernie, co może łagodzić napięcia między rodzicami. To są kolejne zalety pieczy naprzemiennej.

Wyzwania i kwestie do rozważenia

Współpraca i komunikacja: To absolutna podstawa. Opieka naprzemienna wymaga od rodziców zdolności do bieżącej komunikacji, wspólnego podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów w sposób konstruktywny. Wysoki poziom konfliktu między rodzicami jest głównym przeciwwskazaniem. To największe wyzwanie i potencjalne wady opieki naprzemiennej.

Logistyka: Dziecko musi regularnie przemieszczać się między dwoma domami. Ta konieczność przemieszczania wymaga dobrej organizacji, a może być trudniejsze, gdy rodzice mają różne miejsca zamieszkania, oddalone od siebie (szczególnie istotna jest bliskość szkoły/przedszkola). Sąd ustala wtedy miejsce zamieszkania dziecka u każdego z rodziców, co ma charakter formalny. Trzeba uwzględnić, jak wpłynie to na życie dziecka.

Stabilność i spójność: Ważne jest zapewnienie dziecku poczucia stabilności i przewidywalności w obu domach. Rodzice powinni dążyć do zachowania spójności w kluczowych zasadach wychowawczych, rytmie dnia itp. Biorąc pod uwagę wiek dziecka, należy ustalić zasady o zajęciach dodatkowych.

Koszty: Utrzymanie dwóch w pełni wyposażonych miejsc zamieszkania dla dziecka (osobny pokój, przybory szkolne, ubrania) może generować wyższe koszty. Należy wziąć pod uwagę realne możliwości rodziców np. finansowe.

Opieka naprzemienna a alimenty i świadczenia (800+)

To jedna z najważniejszych kwestii praktycznych w formie opieki naprzemiennej.

Opieka naprzemienna a alimenty: Ustanowienie opieki naprzemiennej nie znosi automatycznie obowiązku alimentacyjnego (obowiązku płacenia alimentów). Obowiązek alimentacyjny nadal istnieje. Jednakże, w praktyce oznacza, że jeśli możliwości rodziców zarobkowe są podobne, a koszty utrzymania dziecka dzielone są po równo, sąd może odstąpić od zasądzania alimentów od jednego z rodziców na rzecz drugiego rodzica. Kluczowa jest tu ocena wysokości alimentów. W takiej sytuacji często koszty ponoszone są bezpośrednio. Sąd może uznać, że obowiązek rodziców ponoszenia kosztów jest realizowany bezpośrednio przez każdego z rodziców.

Świadczenie wychowawcze (800+): Zgodnie z przepisami, w przypadku sprawowania opieki naprzemiennej, świadczenie wychowawcze jest dzielone po równo między rodziców. Służy to przyznaniu każdemu z nich po 400 zł miesięcznie. Dziecko w danym okresie jest uprawnione do świadczenia, które otrzymuje każdy z rodziców.

Inne świadczenia: Ustawa o świadczeniach rodzinnych oraz ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci regulują te kwestie. Warto sprawdzić, jak forma opieki wpływa na inne formy pomocy państwa.

Jak wprowadzić opiekę naprzemienną?

Osiągnięcie porozumienia: To najlepszy start. Rozmowy, ustalenia, ewentualnie mediacje.
Stworzenie planu wychowawczego: Szczegółowy dokument określający wszystkie aspekty opieki nad dzieckiem. Warto tu wykorzystać dostępne wzory dokumentów.
Wniosek do Sądu: Złożenie wspólnego wniosku o ustalenie opieki naprzemiennej lub przedstawienie zgodnego stanowiska w toku postępowania rozwodowego lub o uregulowanie kontaktów.

Podsumowanie

Opieka naprzemienna to model, który zyskuje na znaczeniu w polskim prawie i praktyce sądowej, odzwierciedlając dążenie do zapewnienia dziecku prawa do wychowania dziecka przez oboje rodziców. Taki model pieczy nad dzieckiem jest coraz częstszy.

Choć piecza naprzemienna niesie ze sobą wiele korzyści, wymaga ogromnego zaangażowania, dojrzałości i przede wszystkim zdolności do współpracy ze strony rodziców. Nie jest to rozwiązanie dla każdej rodziny. W ramach sprawowaniu pieczy nad dzieckiem ważny jest też jego stan zdrowia.

Decyzja o jej wprowadzeniu powinna być głęboko przemyślana i zawsze podejmowana z perspektywy nadrzędnego dobra dziecka i możliwości sprawowania pieczy nad dzieckiem przez każdego z rodziców.

Jeśli rozważają Państwo opiekę naprzemienną, zapraszamy do konsultacji. To nie to samo co opieka sprawowana przez jednego rodzica, gdzie dziecko przebywa stale pod opieką matki lub ojca. Model pieczy naprzemiennej jest bardziej wymagający.

Pomożemy ocenić Państwa sytuację, wyjaśnić aspekty prawne z zakresu prawa rodzinnego, przygotować niezbędne dokumenty i plan wychowawczy, a także reprezentować Państwa interesy w sądzie, dbając przede wszystkim o najlepsze zabezpieczenie potrzeb Państwa dziecka. Naszym celem jest skuteczne uregulowanie sprawowania pieczy nad dzieckiem. Ta forma sprawowania opieki jest coraz częściej stosowana, a nasza kancelaria ma doświadczenie wsporach o sprawowaniu pieczy.

Kancelaria Adwokacka Adwokata Przemysława Podlasiewicza oferuje kompleksową obsługę prawną w sprawach rodzinnych.

Potrzebujesz skutecznej pomocy prawnej skontaktuj się z nami, aby omówić Twoją sytuację.

Pomożemy ustalić miejsce zamieszkania dziecka i zasady opieki nad dzieckiem.